کشتی تانکر
کشتی‌های تانکر به عنوان نقلیه‌های حیاتی برای حمل و نقل مایعات نفتی و شیمیایی در سراسر جهان شناخته می‌شوند. این کشتی‌ها دارای ساختار مخصوصی برای حمل مایعات هستند و با داشتن یک یا چند تانک بزرگ درون بدنه‌ی آنها که به‌منظور نگهداری و انتقال مایعات به‌کار می‌روند، به طور حرفه ای برای حمل دریایی انواع سوخت و سایر مواد مایع تخصص یافته اند و عمل می کنند. از طریق سیستم‌های پمپاژ قدرتمند، این کشتی‌ها مایعات را از مبدأ به مقصد منتقل می‌کنند، که نقش بسیار مهمی در صنایع نفتی، شیمیایی و انرژی دارند.
اهمیت بالای کشتی‌های تانکر از دیدگاه استراتژیک از آنجاست که بدون آنها، حمل و نقل امن و مؤثر مایعات حیاتی برای صنایع مختلف غیرممکن خواهد بود. این کشتی‌ها با دقت بالایی نظارت می‌شوند تا حوادث و آلودگی‌های محیطی را به حداقل برسانند، و در عین حال نقش بسیار مهم آنها در اقتصاد جهانی و تأمین نیازهای انرژی و شیمیایی حفظ گردد.
کشتی تانکر چیست؟
کشتی هایی که تامین مقادیر انبوه محموله های مایع را تسهیل می کنند به عنوان کشتی های تانکر معرفی می شوند. چنین حمل و نقل مواد مایع می تواند شامل نفت خام استخراج شده از مخازن زیر آب و سایر انواع حمل و نقل مایع مانند نوشیدنی ها، ترکیبات آلی مبتنی بر هیدروژن، مواد گاز مایع، مواد شیمیایی و حتی آب میوه باشد.
همانطور که قبلا ذکر شد، کشتی‌هایی که برای هدف خاصی از حمل کالاهای مایع (مانند نفت خام، نفت، LNG، LPG، نوشیدنی، قیر و غیره) به صورت فله طراحی شده‌اند، کشتی‌های تانکر یا تانکرهای شناور یا به طور خلاصه تر، تانکر نامیده می‌شوند.
در حال حاضر به دلیل پیشرفت تکنولوژی، تعداد زیادی تانکر برای حمل و نقل بارهای مایع به وجود آمده است. این تانکرها مجهز به فناوری های مدرن و در اندازه ها و ظرفیت های مختلف هستند. این تغییر اندازه از بارج های کوچک خودکششی تا کشتی های نفتکش بسیار بزرگ تخصص یافته برای حمل و جابجایی نفت خام و مواد پتروشیمی، متغیر است. از مجموع کشتی تانکرهای تجاری در جهان، حدود 30 درصد کشتی نفتکش هستند.
انواع مختلفی از تانکرهای شناور برای ارائه تسهیلات حمل و نقل مناسب برای این تعداد بی شمار از جابجایی مواد مایع استفاده می شود. برخی از طولانی ترین کشتی های جهان امروز کشتی های تانکر هستند.
تاریخچه کشتی های تانکر
در اواخر سال 1861، الیزابت واتس با کشتی حامل 224 تن نفت به انگلستان رفت. این اولین کشتی تانکر برای حمل بار مایع بود. صنعت کشتی تانکری در حدود سال 1886 راه اندازی شد و کشتی های تخصصی برای انتقال نفت در سراسر جهان توسعه داده بود. کشتی 2700 تنی GLUCKAUF بریتانیا اولین تانکر واقعی جهان بود که مخازن جداگانه ای برای نفت تعبیه شده در بدنه خود داشت. این اولین کشتی بود که دارای محفظه‌های نفتی بود که می‌توانست نفت را مستقیماً در آن پمپ کرد، در حالی که قبلاً نفت در بشکه حمل می‌شد.
آمریکایی ها کشتی تانکری بخار را برای حمل نفت به صورت فله اختراع کردند.Yankee مبتکر این کشتی اظهار داشت که نفت را می توان مستقیماً از طریق خط لوله به کشتی بخار پمپ کرد و می توان آن را با خیال راحت از طریق اقیانوس ها حمل کرد. این امر باعث کاهش هزینه چندین برابر برای بشکه می شود زیرا در یک تانکر می توان مقدار بیشتری نفت را حمل کرد.
اما تا سال 1950، پس از 90 سال تاسیس صنعت کشتی تانکری، همچنان کشتی ها را مجبور می کردند که صرفا نفت را به جای سایر محموله های مایع حمل کنند. دستاورد قابل توجه آن زمان ناوگان آنها با اندازه 16000 DWT بود که هنوز در حال استفاده است.
پس از اواسط قرن بیستم، تانکرهای حامل انواع مایعات و با اندازه های بزرگتر (VLCC و ULCC) به وجود آمدند. در سال 1990 طرح های دو بدنه محبوبیت بیشتری پیدا کردند. سایر نوآوری های قرن بیست و یکم برای اصلاح در تانکرها کارساز نبودند، در عوض برای ایمنی سفر آنها کار کردند. استانداردهایی توسط IMO (سازمان بین المللی دریانوردی) برای انجام طراحی ایمن تر کشتی های نفتکش تعیین شده است.
انواع کشتی تانکر
در اواخر دهه 1500، زمانی که تجارت بین‌المللی شروع به ورود به بازار جهانی کشتیرانی کرد، نام «کشتی باربری عمومی» برای همه انواع کشتی‌ها مورد استفاده قرار گرفت. همه کشتی‌ها در آن زمان با مفهوم اصلی یکسان ساخته می‌شدند، بدون در نظر گرفتن این واقعیت که محموله‌های مختلف به مراقبت و توجه متفاوتی نیاز داشتند، زیرا در آن زمان تخصص کمی وجود داشت.
با این حال، با گذشت زمان، کشتی ها شروع به تکامل بیشتر کردند. نیاز به تخصص به زودی ارزشمند دیده شد. دلیل دیگر نیز این بود که افزایش تجارت بین‌الملل ایجاب می‌کرد که مقدار زیادی از کالای واحد از مکانی به مکان دیگر منتقل شود. این دلیل اصلی برای معرفی انواع مختلف کشتی بود.
اساساً حمل و نقل مایعات فله ای در اواخر قرن نوزدهم آغاز شد، زمانی که کشف و اکتشاف روغن ها آغاز شد. در آن زمان، تانکرها به عنوان اصلی ترین روش حمل و نقل برای حمل مایعات فله از پالایشگاه ها به بازار جهانی ظهور کردند. در راه، با ظهور محصولات مختلف انرژی، نیاز به نوع متفاوتی از تانکرها در تصویر واقعی ظاهر شد.
در حال حاضر محصولات مختلفی مانند نفت خام، فرآورده های نفتی نهایی، گاز طبیعی مایع، مواد شیمیایی، روغن های خوراکی، شراب، آب میوه، ملاس محور اصلی صنعت حمل و نقل جهانی هستند. تانکرها سهم عمده ای از بیش از 30 درصد تناژ ناوگان جهانی را دارند.
کشتی های تانکری یک چرخ دنده بسیار حیاتی در کل عملیات حمل و نقل دریایی جهانی هستند. بزرگ و عظیم، آنها به حمل بارهای فله ای از کالاها و مواد در سراسر جهان کمک می کنند که تداوم در سایر عملیات صنعتی و تجاری را حفظ می کند.
با این حال، تانکرها فقط به یک نوع یا گونه خاص محدود نمی شوند. انواع مختلفی از تانکرها وجود دارد که در فرآیند حمل و نقل محموله های اقیانوسی مورد استفاده قرار می گیرند. این طبقه بندی نفتکش ها می تواند بر اساس عوامل متعددی باشد. دو دسته عمده وجود دارد که تانکرهای حمل و نقل را می توان در آنها طبقه بندی کرد:
- بر اساس نوع / هدف
- بر اساس اندازه
طبقه بندی تانکرهای شناور بر اساس نوع و هدف کاربری
- تانکرهای نفتی: تانکرهای نفتی، همانطور که از نامشان پیداست، حامل نفت و فرآورده های جانبی آن هستند. با این حال، تانکر نفت یک اصطلاح عمومی است و نه تنها نفت خام بلکه بنزین، بنزین، نفت سفید و پارافین را نیز شامل می شود.
یک تانکر نفت برای حمل فرآورده های نفتی به صورت فله طراحی شده است. این کشتی ها طیف وسیعی از محصولات را از نفت خام تا فرآورده های تصفیه شده حمل می کنند. اندازه آنها به تن یا DWT اندازه گیری می شود. اندازه آن از 55000 DWT تا VLCC با بیش از 300000 DWT متغیر است. تانکرهای نفتی بیشتر به دو نوع اصلی تقسیم می شوند: تانکرهای فرآورده های نفتی و تانکرهای نفت خام.
- تانکرهای گاز
تانکرهایی که مخصوص حمل گاز به صورت فله طراحی شده اند، تانکر گاز نامیده می شوند. آنها به طور ویژه برای حمل اشکال مختلف گازها طراحی شده اند. از نظر فنی این نوع شناورها بیش از هر نوع کشتی دیگری مانند Bulkers، Container و سایر انواع تانکرها در لبه برش قرار دارند. آنها بیشتر در کارخانه های کشتی سازی کره یا ژاپن ساخته می شوند.
- تانکرهای شیمیایی
تانکرهای شیمیایی به آن دسته از تانکرهای باری گفته می شود که مواد شیمیایی را به اشکال مختلف حمل می کنند. تانکرهای مواد شیمیایی به طور خاص به منظور حفظ قوام مواد شیمیایی که روی خود حمل می کنند طراحی شده اند. این کشتی‌های تانکری با پوشش‌هایی از مواد خاصی استفاده می‌شوند که به شناسایی آسان مواد شیمیایی مورد نیاز برای حمل و نقل کمک می‌کند. اندازه آنها از 5000 DWT تا 35000DWT است. اندازه این شناورها در مقایسه با نفتکش ها به دلیل تخصصی بودن محموله و محدودیت اندازه بنادر و تاسیسات ساحلی بسیار کوچکتر است.
- تانکرهای هیدروژن
همانطور که از نامشان پیداست تانکرهای هیدروژن، تانکرهای باری هستند که برای حمل و نقل و انتقال گاز هیدروژن مایع استفاده می شوند. این تانکرها به طور خاص برای حمل گاز هیدروژن مایع به صورت فله طراحی شده اند. آنها را نمی توان برای انجام هر هدف دیگری مورد استفاده قرار داد. صنعت سنگین کاوازاکی اولین کسی بود که تانکر هیدروژن را طراحی کرد.
- تانکرهای آب میوه
این تانکرها به طور خاص برای حمل آب میوه طراحی شده بودند. به عنوان مثال، تانکرهای آب پرتقال که برای حمل بار آب پرتقال در مقادیر انبوه استفاده می شود. یکی از بزرگترین تانکرهای آب میوه، تانکر برزیلی کارلوس فیشر است. با این حال، سایر حامل های آب میوه نیز در دسترس هستند. این تانکرها دارای یخچال، کنترل کننده دما و نگهداری میوه ها هستند که به آنها کمک می کند تا آب میوه را همیشه تازه نگه دارند.
- تانکرهای شراب: حمل و نقل شراب در دوران معاصر بسیار ساده تر و امکان پذیر شده است، زیرا تانکرهای شیک به وجود آمده اند که به طور خاص برای حمل شراب به مقصد مورد نظر خود استفاده می شوند.
از این تانکرها برای حمل شراب از محل تولید به مقصد مختلف استفاده می شود. تانکرهای شراب برای حمل شراب تولید شده از یک کشور به کشور دیگر برای بسته بندی هستند.
طبقه بندی کشتی تانکرها بر اساس اندازه
برخی از انواع کشتی های تانکری در این دسته به شرح زیر است:
- VLCC: این تانکرها که به عنوان حامل های نفت خام بسیار بزرگ شناخته می شوند، ظرفیت حمل بار 250000 تن دارند.
- ULCC: آنها به عنوان حامل های نفت خام فوق بزرگ شناخته می شوند و ظرفیت حمل بار تا 50000 تن دارند.
- Panamax: طبقه بندی تانکر های شناوری که می توانند از کانال پاناما عبور کنند به پاناماکس معروف است. تانکرهای باری که به دلیل اندازه آنها نمی توانند در این دسته طبقه بندی شوند به تانکرهای پست پانامکس معروف هستند.
- Aframax: تانکرهای باری Aframax به آن دسته از کشتی های نفتکش گفته می شود که عمدتاً در دریای مدیترانه، دریای چین و دریای سیاه مورد استفاده قرار می گیرند. این تانکرها دارای تناژ وزن مرده (DWT) بین 80000 تا 120000 تن هستند.
- Suezmax: تانکرهای پاناماکس برای کشتی هایی نامگذاری شده اند که می توانند از طریق کانال پاناما حرکت کنند. در خطوط مشابه، کشتی های Suezmax به دلیل سهولت در عبور از کانال سوئز به این نام خوانده می شوند.
طبقه بندی کشتی تانکر بر اساس ساخت بدنه یا هال
با توجه به ساخت بدنه، کشتی تانکرها را می توان به 2 دسته طبقه بندی کرد. با این حال، IMO (سازمان بین‌المللی دریایی) قانونی را وضع کرده است که تمام تانکرهای تازه‌ساخت 5000DWT یا بیشتر را ملزم به داشتن بدنه دوبل می‌کند.
کشتی تانکر تک بدنه
تانکرهای تک بدنه (Single Hull Tankers) تنها دارای 1 لایه بیرونی هستند که ضد آب است و این لایه در سراسر ساختار کشتی اجرا می شود. این ساخت کشتی تهدید بیشتری برای محیط زیست دریایی دارد. تانکرهای تک بدنه نیز در مقایسه با تانکرهای دو بدنه پایدارتر هستند. مشکل عمده نشتی لوله های بالاست نیز در این نوع شناورها به عنوان یک خطر محسوب می شود زیرا خطر آلودگی محموله همواره وجود دارد زیرا لوله های بالاست از مخازن بار کشتی عبور می کنند.
کشتی تانکر دو بدنه
همانطور که از نام آن مشخص است، تانکرهای دو بدنه (Double Hull Tankers) دارای یک لایه محافظ ضد آب هستند که در طول کشتی اجرا می شود. هر دو لایه داخلی و خارجی در پایین و همچنین در کنار رگ وجود دارد. در اینجا شکاف بین هر دو بدنه به عنوان مخازن بالاست برای حفظ پایداری کشتی ها استفاده می شود.
اگرچه تانکرهای دو بدنه در صورت بروز حوادث تهدید کمتری برای محیط زیست دریایی دارند و راحت‌تر هستند، اما این کشتی‌ها به اندازه تک بدنه پایدار نیستند. دلیل آن افزایش مرکز ثقل و کاهش ارتفاع متاسانتریک است.
اجاره کشتی تانکر
اجاره کشتی تانکر یکی از روش‌های متداول برای حمل و نقل مایعات نفتی و شیمیایی است که در صنعت دریایی به‌کار می‌رود. این فرآیند به صورت مستقیم بین صاحب کشتی (یا مالک) و شرکت یا فردی که نیاز به حمل مایعات دارد (اجاره‌گیرنده) صورت می‌گیرد. در این روش، اجاره‌گیرنده معمولاً کشتی را برای یک دوره زمانی خاص اجاره می‌دهد تا بتواند مایعات خود را از یک مبدأ به مقصد موردنظر حمل کند.
در اجاره کشتی تانکر، شرایط اجاره می‌تواند بسیار متنوع باشد و بسته به موضوعاتی از قبیل نوع مایع حمل شده، مسافت مسیر، مدت زمان اجاره و شرایط بازار، تعیین می‌شود. همچنین، هزینه اجاره ممکن است بر اساس توافقات مختلفی از جمله پیش پرداخت، هزینه‌های مرتبط با نگهداری و تعمیرات، بیمه‌ها و سایر هزینه‌های مربوط به عملیات حمل و نقل تعیین شود.
برخی از مزایای اجاره کشتی تانکر شامل این است که اجاره‌گیرنده نیازی به سرمایه‌گذاری بزرگ در خرید و نگهداری کشتی ندارد و می‌تواند به‌سرعت از خدمات یک کشتی برای حمل مایعات خود استفاده کند. علاوه بر این، اجاره کشتی تانکر به شرکت‌ها اجازه می‌دهد تا در شرایط بازار متغیر، مثلاً افزایش نفت‌برداری یا کاهش نیاز، به راحتی از خدمات حمل و نقل مایعات بهره‌برداری کنند.
به عنوان یک صنعت بین‌المللی، اجاره کشتی تانکر تحت قوانین و مقررات بین‌المللی و ملی، همچون مقررات IMO (سازمان بین‌المللی دریانوردی) و مقررات ملی هر کشور، تنظیم می‌شود که به منظور حفظ ایمنی دریانوردی، محیط زیست و حفاظت از منافع تجاری اطمینان می‌دهد.
کشتیرانی جنوب ایران یکی از مجهزترین سیستم حمل مواد مایع با تانکرهای شناور را در اختیار خود دارد که در خاورمیانه، در صنعت نفت و مواد پتروشیمی، حرف اول را می زند. همچنین امکان اجاره انواع کشتی تانکری برای انواع محموله های مایع در منطقه جنوبی ایران برای گسترش صادرات و واردات، وجود دارد.
چارترینگ کشتی تانکر
چارترینگ کشتی تانکر یکی از انواع معاملات در صنعت حمل و نقل دریایی است که در آن یک شرکت یا فرد به نام "چارترر" (مؤجر) کشتی تانکر خود را به یک شرکت دیگر به نام "چارتری" (مستأجر) در ازای پرداخت هزینه‌های معین برای یک مدت زمان مشخص اجاره می‌دهد. در این نوع توافقات، چارترر مسئول ارائه کشتی تانکر و خدمات مربوط به آن است، در حالی که چارتری مسئول پرداخت هزینه‌های اجاره و هزینه‌های مربوط به بارگیری و تخلیه بار است.
چارترینگ کشتی تانکر به دو صورت اتفاق می‌افتد:
- Bareboat Charter (Time Charter): در این نوع چارترینگ، کشتی تانکر به مدت زمان مشخص به چارتری اجاره داده می‌شود و چارتری مسئول مواد مصرفی، سرویس و نگهداری کشتی است. در این حالت، چارتری به صورت مشترک با چارترر بهره‌برداری می‌کند و هزینه‌های عملیاتی بر عهده‌ی چارتری است. اما، کنترل اصلی کشتی هنوز در اختیار چارترر است.
- Voyage Charter: در این نوع چارترینگ، کشتی تانکر برای یک سفر خاص به چارتری اجاره داده می‌شود. در این صورت، چارترر مسئول تامین همه‌ی هزینه‌های مربوط به سفر مانند سوخت، بارنامه، بیمه و سایر هزینه‌های مربوط به بارگیری و تخلیه بار است.
چارترینگ کشتی تانکر معمولاً در صنایع نفت و گاز به کار می‌رود، زیرا نیاز به حمل محموله‌های مایع از جمله نفت خام، محصولات نفتی و مواد شیمیایی به مقاصد مختلف وجود دارد. این نوع توافقات به اطمینان از ارائه خدمات حمل و نقل ایمن و موثر برای تأمین نیازهای صنعتی کمک می‌کند.
تانکر های شناور
تانکرهای شناور یا کشتی‌های تانکر شناور، نوعی از کشتی‌هایی هستند که برای حمل مواد مایع از طریق دریا استفاده می‌شوند. این کشتی‌ها دارای ساختار بزرگ و مستحکمی هستند و قادر به حمل بار زیادی از مواد مایع مانند نفت خام، محصولات نفتی و مواد شیمیایی هستند. برای حفظ ایمنی و اطمینان از عملکرد موثر، تانکرهای شناور دارای تجهیزاتی مانند تانک‌های داخلی برای ذخیره مواد، سیستم‌های پمپاژ و تخلیه بار، و سیستم‌های ایمنی و محافظتی هستند. این کشتی‌ها نیز از تجهیزات ناوبری پیشرفته و سیستم‌های ارتباطی مدرن برخوردارند تا به صورت امن و کارآمد در سفرهای خود عمل کنند.
تانکرهای شناور نقش بسیار مهمی در حمل و نقل جهانی مواد مایع ایفا می‌کنند و برای تأمین نیازهای اقتصادی جهانی بسیار اهمیت دارند. با توجه به خطرات مرتبط با حمل مواد خطرناک، این کشتی‌ها دارای سیستم‌های ایمنی و محافظتی قوی هستند تا هرگونه حادثه‌ای در طول سفرهای خود را به حداقل برسانند و محیط زیست را حفظ کنند.
تجهیزات کشتی تانکر
کشتی‌های تانکر دارای تجهیزات مختلفی هستند که برای حمل و نقل مواد مایع مورد استفاده قرار می‌گیرند. برخی از تجهیزات اساسی کشتی‌های تانکر عبارتند از:
- تانکر: این تانکرها برای حمل و ذخیره‌سازی مواد مایع مورد استفاده قرار می‌گیرند، از جمله نفت خام، محصولات نفتی و مواد شیمیایی.
- سیستم‌های پمپاژ: سیستم‌های پمپاژ برای بارگیری و تخلیه مواد مایع به و از تانکرها استفاده می‌شوند.
- سیستم‌های حفاظتی و ایمنی: این شامل آتش‌نشانی، سیستم‌های اعلام و اطفاء حریق، سیستم‌های اطلاع‌رسانی و تجهیزات ایمنی شخصی می‌شود.
- سیستم‌های مانیتورینگ و کنترل: این سیستم‌ها برای نظارت بر شرایط تانکر و کنترل عملیات حمل و نقل استفاده می‌شوند.
- تجهیزات ناوبری و ارتباطات: این شامل رادارها، GPS، سیستم‌های ارتباطی و سایر تجهیزات مربوط به ناوبری و ارتباطات دریایی می‌شود.
- سیستم‌های تخلیه آب‌های زباله: برای تخلیه آب‌های زباله و آب‌های کثیف تولید شده در حین عملیات حمل و نقل.
- سیستم‌های محافظت محیط زیست: این شامل سیستم‌های جلوگیری از نشت و دیگر تجهیزات محافظت از محیط زیست است.
این تجهیزات به طور کلی اساسی برای اجرای عملیات حمل و نقل دریایی مواد مایع در کشتی‌های تانکر مورد استفاده قرار می‌گیرند ولی باز با توجه به نوع محموله و اهداف کاربری کشتی، این تجهیزات می توانند ساده تر یا حرفه ای تر بر روی کشتی های تانکر به کار روند.